Bescherming klokkenluiders

Verbod op benadeling

Zowel melders als personen die een melder bijstaan en andere betrokkenen worden beschermd tegen elke vorm van benadeling vanwege de melding of openbaarmaking van de inbreuk of het vermoeden van een misstand (onder voorwaarden). Denk bijvoorbeeld aan een partner, familie of directe collega. Onder de bescherming vallen ook dreigingen met benadeling of (mislukte) pogingen tot benadeling. Voorbeelden van benadeling zijn in ieder geval ontslag of schorsing, een boete als bedoeld in artikel 650 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek, demotie (verlaging in rang), het onthouden van bevordering, een negatieve beoordeling, een schriftelijke berisping, overplaatsing naar een andere vestiging, discriminatie, intimidatie, pesterijen of uitsluiting en smaad of laster. Daarnaast gaat het niet alleen maar om maatregelen en handelingen in een relatie tussen werknemer en werkgever, maar ook om andere werkgerelateerde maatregelen. Denk aan het intrekken van een vergunning, voortijdige beëindiging van een overeenkomst voor het leveren van goederen of diensten of opname op een zwarte lijst.

De melder hoeft alleen te bewijzen dat hij is benadeeld en dat hij een melding heeft gedaan. Dat de benadeling het gevolg is van de melding wordt door de rechter aangenomen totdat het tegendeel bewezen is. De werkgever kan tegenbewijs leveren door bijvoorbeeld aan te tonen dat het niet verlengen van een tijdelijke arbeidsovereenkomst niets te maken heeft met de melding. 

Vrijwaring van gerechtelijke procedures

Melders worden beschermd tegen gerechtelijke procedures naar aanleiding van de melding. Om de melding of openbaarmaking te doen, heeft de melder mogelijk regels geschonden. Het kan onder andere gaan om schending van een geheimhoudingsplicht of auteursrechten, of bijvoorbeeld laster. Melders zijn met de Wet bescherming klokkenluiders niet aansprakelijk als zij terecht aannamen dat het noodzakelijk was die regels te breken om een misstand te onthullen. Het is aan de benadelende partij (vaak de werkgever) om te bewijzen dat daar geen sprake van was.

Deze bescherming geldt niet alleen voor melders, maar ook voor personen die de melder bijstaan of andere betrokkenen.

Ook bescherming bij rechtstreeks extern melden

Ook melders die rechtstreeks extern melden (bij het Huis voor klokkenluiders of een andere bevoegde autoriteit) zijn beschermd. Onder voorwaarden hebben zelfs mensen die informatie openbaar maken (bijvoorbeeld via de pers) recht op bescherming. Voorheen stond in de wet het uitgangspunt dat een melder eerst intern een melding moest doen van een vermoedelijke misstand (behalve als dat in redelijkheid niet van de melder gevraagd kon worden). De verplichting om eerst intern te melden geldt niet meer. Het belang van een veilig intern werkklimaat is groot. Organisaties hebben er immers baat bij dat het uitgangspunt is dat mensen eerst intern melden. Dan kunnen terechte meldingen direct bij de bron worden aangepakt. Ook melders voelen zich meestal beter bij een interne melding en hebben daar baat bij. Hun informatie komt dan meteen terecht bij de mensen die actie kunnen ondernemen. Het is aan werkgevers om te zorgen voor een open organisatiecultuur waarin iedereen zich veilig voelt om een probleem eerst intern aan te kaarten. Bekijk voor meer tips de pagina over een veilig werkklimaat en Integriteit bevorderen op Huisvoorklokkenluiders.nl.

Ondersteuningsmaatregelen voor melders

Gratis advies: melders van een vermoeden van een misstand, waaronder ook een schending van het Unierecht valt, kunnen gratis advies krijgen van de afdeling advies van het Huis voor klokkenluiders.

Toegang tot informatie: melders krijgen toegang tot documenten die kunnen bewijzen dat een melding van een vermoedelijke misstand is gedaan.

Gratis rechtsbijstand: een melder, of een persoon die een melding wil gaan doen, kan in aanmerking komen voor gratis rechtsbijstand of mediation.                                                                                                       

De afdeling advies van het Huis voor klokkenluiders beoordeelt op basis van informatie die is verstrekt door de (potentiële) melder of sprake is van een redelijk vermoeden van een maatschappelijke misstand in de werksfeer zoals bedoeld in de Wet bescherming klokkenluiders. Als de afdeling advies van het Huis voor klokkenluiders tot de conclusie komt dat er juridische ondersteuning nodig is, omdat mogelijk sprake is van benadeling of strafbaarstelling als gevolg van een melding van een vermoeden van een misstand, geeft de afdeling een verwijzingsbrief af aan deze persoon voor rechtsbijstand en/of mediation. Met deze verwijzingsbrief kan de persoon zich bij de Raad voor Rechtsbijstand melden voor gesubsidieerde rechtsbijstand door een advocaat en/of een mediator. Er geldt geen inkomens- en vermogenstoets bij de toekenning van de rechtsbijstand en er wordt ook geen eigen bijdrage gevraagd.                                             

Dit is geregeld in de Subsidieregeling rechtsbijstand en mediation Wet bescherming klokkenluiders (hierna: de subsidieregeling). Het doel van deze regeling is de meldingsbereidheid verhogen. De verwachting is dat de melder op basis van deze regeling beter in staat is zijn rechtsbescherming af te dwingen met een beroep op het benadelingsverbod op grond van de Wet bescherming klokkenluiders.                                       
Naast de melder kan ook een betrokken derde of een persoon die de melder bijstaat in aanmerking komen voor de gratis rechtsbijstand. Meer informatie over de gratis rechtsbijstand voor klokkenluiders is te vinden op de website van de Raad voor Rechtsbijstand: Subsidieregeling Klokkenluiders. De Subsidieregeling rechtsbijstand en mediation Wet bescherming klokkenluiders is te raadplegen via de link.

Psychosociale ondersteuning: een melder, of een persoon die een melding wil gaan doen, kan in aanmerking komen voor gratis psychosociale ondersteuning. Als de afdeling advies van het Huis voor klokkenluiders tot de conclusie komt dat er psychosociale ondersteuning nodig is als gevolg van een melding van een vermoeden van een misstand, verwijst de afdeling deze persoon door naar Slachtofferhulp Nederland voor deze ondersteuning. 

Geheimhoudingsplicht

In het kader van de meldingen bestaan bepaalde geheimhoudingsplichten. Meer informatie hierover is te vinden op de pagina Strenge eisen interne meldprocedure.